رویکرد تعامل شبکه‌ای فرصتی برای تامین‌مالی فراصنعتی 

به گزارش روابط عمومی شرکت تامین سرمایه سپهر، رویداد ملی فرصت‌های تامین‌مالی در نظام اقتصادی کشور در روز دوشنبه مورخ چهارم دی ماه 1402 به همت اندیشکده اقتصاد ایران و دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) با حضور خبرگانی از بخش پولی و مالی کشور برگزار شد. شایان توجه است در این رویداد ملی، دکتر مهدی صادقی رئیس دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع)، دکتر مهدی ابراهیمی مدیرعامل و نایب رئیس هیئت‌مدیره شرکت تامین سرمایه سپهر، دکترابراهیم کاردگر مدیرعامل و نایب رئیس هیئت‌مدیره شرکت بیمه ما، دکتر امیرمحمد رحیمی مدیرعامل و عضو هیئت‌مدیره شرکت مادرتخصصی مالی و سرمایه‌گذاری بنیاد مستضعفان، دکترمیثم فدایی مدیرعامل شرکت تامین سرمایه دماوند، دکتر عباس راد معاون نوآوری و برنامه‌ریزی بیمه البرز و دکتر شهرام بخشا معاون مدیرعامل بانک توسعه تعاون و مهندس فرج‌زاده رئیس شوراي عالي کانون مشاوران اعتباری و سرمایه‌گذاری بانکی ایراد سخنرانی نمودند.
دکتر مهدی ابراهیمی مدیرعامل و نایب رئیس هیئت‌مدیره شرکت تامین سرمایه سپهر در سخنرانی خود بیان داشت که در شرایط کنونی، واقعیاتی چون تورم بالا در کنار نرخ سود بانکی فعلی در اقتصاد کشور، توجیهات مشارکت‌های اقتصادی را دشوار نموده  و سوالی جدی این است که چگونه می‌توان انصاف را در هر دو سوی متقاضی منابع مالی و تامین کننده رعایت نمود. در این راستا، رویکرد شبکه‌ای متقاضیان و تامین‌کنندگان مالی در جهان، قابل توجه است که  چین بعنوان نمونه، با استفاده از اهرم تامین‌مالی، فضا را برای حضور سایر شرکت‌های چینی در حوزه EPC فراهم  می‌آورد و در واقع نمودی از اجتماع شرکت‌ها به صورت شبکه است که در نتیجه موجب رشد و ارتقای کیک شرکت‌های چینی و اقتصاد این کشور شده‌است. لذا با درک این تجارب موفق در آسیا، چگونگی کاربست رویکرد شبکه‌ای در کشور لازم به بررسی است. 
وی با مقایسه رویکرد شرکت‌های منفرد در مقابل شبکه‌ای از شرکت‌ها، به بیان مفهوم شبکه ارزش و تعامل میان سازمانی پرداخت. رویکرد شبکه‌ای از طریق تعامل موجب توسعه مرزهای سازمانی می‌شود و برای نیل به این منظور، انتظارات عناصر شبکه، یعنی ذینفعان باید تحلیل می‌شوند و اعتمادسازی میان آنها صورت پذیرد به نحوی که چنین رویکردی تبدیل به هنجار شود. وی در ادامه، واگرایی عناصر اقتصادی در کشور و فردگرایی را یکی از مشکلات عمده دانست که پیش از عملیاتی‌سازی تعامل و همکاری، موجب دامن زدن به  تعارضات و اختلافات در تلاش‌هایی شده است که برای تعامل صورت می‌پذیرد.  
دکتر ابراهیمی بر اساس رویکرد شبکه‌های تعاملی، مدلی برای تامین‌مالی‌های فراصنعتی را معرفی نمود که در آن، تعاملی سازنده بین شبکه بانکی، شبکه تامین سرمایه‌ها و شبکه زنجیره تامین متقاضی تامین‌مالی که مشتمل بر شرکت‌های بالادست و پایین‌دست بانی صورت می‌پذیرد به نحوی که گردش منابع در این زنجیره برای رفع نیازمندی‌های اعضا رقم می‌خورد. وی خاطر نشان ساخت حداکثرسازی منافع در محیط شبکه‌ای با چنین نگرش منسجمی محقق می‌شود، در حالی که در فضای کنونی، تعاملات بصورت سنتی است و متقاضی پس از تامین منابع در قبال نرخ سودی که می‌پردازد، تبادل ارزش دیگری ندارد. به همین واسطه، صاحبین منابع هم درگیر محدودیت‌های خود می‌شوند یا هم‌افزایی مناسبی از آن به دست نمی‌آورند. وی در مقابل، رویکرد شبکه‌ای را بعنوان راهکاری برای حفظ بقای این اکوسیستم معرفی نمود و برای تحقق تعامل مؤثر میان عناصر شبکه، توصیه‌هایی سیاستی، از جمله اشتراک اهداف ذینفعان و اعتمادسازی مبتنی بر بسترهای کسب و کار و حقوقی و گسترش مرز سازمان‌ها را مطرح نمود. مدیرعامل و نایب رئیس شرکت تامین سرمایه سپهر، خروج از فضای انحصاری و شبه انحصاری را ضرورتی برای حس الزام به تعامل معرفی نمود و ترویج نگاه بلندمدت را مبنایی برای اتخاذ رویکرد شبکه‌سازی دانست. 

در ادامه این رویداد ملی، پنل تخصصی بررسی ظرفیت‌ها و چالش‌های تامین‌مالی در نظام اقتصادی کشور با دبیری دکتر میثم بیات عضو هیئت‌مدیره شرکت سرمایه‌گذاری‌های خارجی ایران برگزار شد. در این پنل تخصصی، علاوه بر مدیرعامل و نایب رئیس هیئت‌مدیره شرکت تامین سرمایه سپهر، دکتر حسن طاعتی معاون برنامه‌ریزی و توسعه کسب و کار این شرکت، دکتر امیرمحمد رحیمی مدیرعامل و عضو هیئت‌مدیره شرکت مادر‌تخصصی مالی و سرمایه‌گذاری بنیاد مستضعفان و مهندس احمد پیشگاه‌زاده مدیرعامل شرکت فن آوا کارت حضور داشتند.
در ابتدای پنل، دکتر ابراهیمی بیان داشت که تامین‌مالی بر دو بال بازار پول و بازار سرمایه قرار دارد و در هر کدام، ابزارهای متنوعی در دسترس قرار گرفته‌اند. یکی از تفاوت‌های عمده این دو بازار، امکاناتی است که در بازار سرمایه وجود دارد، بدین‌معنی که اصل در سررسید قابل پرداخت است و فرع در فواصل گوناگون وصول می‌شود و لذا کارکرد تامین‌مالی از طریق این دو بازار متفاوت است اما نکته اینجاست که بتوانیم بین این دو بازار تعامل ایجاد نماییم. وی افزود اگر صنعت بیمه را نیز اضافه کنیم، ظرفیت‌های جدیدی توسعه می‌یابد. 
دکتر رحیمی در این پنل بیان نمود اگرچه وثیقه‌گذاری در تامین‌مالی عرف است اما برای اکثر شرکت‌های نوپا انتظار نمی‌رود بتوانند وثیقه‌ای متناسب با اصل و فرع منابع را در اختیار داشته باشد. البته در شرایط تورمی، بواسطه همان موعد پرداخت اصل و فرع در بازار سرمایه، این بازار مطلوبیت بیشتری دارد و اساساً در شرایط تورمی است که تامین‌مالی بازار سرمایه با نرخ‌های فعلی توجیه اقتصادی دارد. وی با اشاره به موضوع پیش‌بینی ارزش وثایق بر اساس روند تورم، اظهار داشت اگر در دوره بازپرداخت، وثایق آزاد نشوند و ارزش وثایق مطابق تورم افزایش نداشته باشند، در بازپرداخت ایجاد چالش می‌کند و برای اجتناب از نکول، صنایعی به حاشیه زیان می‌روند. 
در ادامه دکتر بیات با توجه به تعدد مقررات در بازار سرمایه، چالش چگونگی امکان تامین‌مالی برای شرکت‌های کوچک و متوسط را مطرح نمود و در این ارتباط دکتر طاعتی خاطر‌نشان ساخت وجود مقررات سخت‌گیرانه و پیچیده به رغم ارقام بزرگ باعث شده که بازار سرمایه از نکول در امان بماند که البته در عوض فرآیند تامین‌مالی از این بازار نیز طولانی است. وی تامین‌مالی جمعی را رویکرد جاری برای شرکت‌های چابک‌تر و کوچک‌‌تر معرفی نمود که البته نرخ خدمات در آن  بالاتر از تامین‌مالی مرسوم در بازار سرمایه است و ریشه این امر هم ساختار فرهنگی اقتصادی است که صاحبان منابع ریسک‌پذیری ندارند و اساساً با وجود وثایق، نرخ بالاتری مورد مطالبه است، در حالی که نرخ و ریسک باید توازن داشته باشند. 
دکتر ابراهیمی همچنین خاطرنشان ساخت که اکثر ابزارهای موجود بازار سرمایه از نوع ساختاریافته هستند و از طرفی محدودیت‌هایی برای نحوه پاسخگویی صندوق‌ها به متقاضیان بالاخص در حوزه تامین‌مالی وجود دارد. وی افزود یکی از راه‌های تقویت حرکت ارگانیک بازار در حوزه تامین‌مالی این است که انعقاد قراردادهایی که ماهیت تامین‌مالی دارند، با لحاظ ریسک‌های مترتبه و ملاحظات لازم، برای صندوق‌ها مجاز شوند. 
در ادامه پنل، مهندس پیشگاه‌زاده  مدیر‌عامل شرکت فن آوا کارت اقداماتی نهادی و سیاست‌هایی را برای مواجهه با چالش تامین‌مالی شامل تقویت نظام مالیاتی از طریق جلوگیری از تبعیض مالیاتی، اصلاح سیستم بانکی به سوی ترغیب صاحبان منابع برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها، توسعه منابع داخلی و تسهیل فضای کسب و کار و قوانین مربوطه  به خصوص برای جذب سرمایه و توسعه صادرات، شفافیت و مبارزه با فساد برشمرد.
دکتر ابراهیمی در جمع‌بندی خود بیان داشت که مسئله تامین‌مالی را باید به مثابه یک کل در نظر گرفت که با رویکرد کل‌نگری و نه جزء نگری قابل تحلیل است. وی با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری در جذب سرمایه‌های خارجی، خاطرنشان نمود که جذب سرمایه‌گذاری خارجی، توسعه صادرات، افزایش سطح تولید کشور  در قالب ارتقای تولید ناخالص داخلی و تولید ناخالص ملی، همگی از ابعاد مؤثر بر نرخ ارز، تورم و نهایتاً تامین‌مالی در کشور هستند و لازم است که بصورت یکپارچه مد‌نظر قرار گیرند تا با تحلیل چندبعدی بتوان به صورتی نتیجه بخش، چالش‌های تامین‌مالی را ریشه‌یابی کرد، چه در غیر این صورت هر بخش از اقتصاد، تنها دیگری را به قصور  و تقصیر متهم خواهد نمود. 
نهایتاً در پاسخ به این سوال که با وجود ظرفیت‌های بازار سرمایه چرا از فرصت برخی ابزارها برای تامین‌مالی پروژه‌ها استفاده نمی‌شود، دکتر طاعتی خاطرنشان نمود دلیل شکست برخی ابزارهای تامین‌مالی آن است که در برهه‌ای که به بازار معرفی شده‌اند از جذابیت کافی در مقایسه با سایر بازارها برخوردار نبوده‌اند و برای اقبال از این ابزارها باید جذابیت اقتصادی بازار سرمایه را  برای بازیگران و سرمایه‌گذاران افزایش داد.